OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA KÖMÜR OCAKLARININ İŞLETİLMESİ (1839-1918)
O S M E D
Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi – Journal of Ottoman Civilization StudiesCilt 2, Sayı 2, Ocak 2016 / Volume 2, Issue 2, January 2016
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA KÖMÜR OCAKLARININ İŞLETİLMESİ (1839-1918)
OPERATION OF COAL CENTER IN THE OTTOMAN EMPIRE (1839-1918)
Yüksel Kaştan
Özet
Dünya’da en önemli enerji kaynaklarından biri kömür madenidir. Kömür önceleri ısınmada kullanırlarken daha sonra aydınlatmada, buharlı makinelerin icat edilmesi ile buhar elde etmede kullanılmıştır. Sanayileşme ile birlikte Avrupa ülkeleri arasında kömür madenine ulaşmak için mücadeleler başlamıştır. Bunu takip eden zamanlarda gelişmiş ülkeler az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha çok yeraltı madenlerine yatırım yapmışlardır. Esasen ülkelerin zenginlikleri yeraltı madenlerinin değeri ile ölçülmektedir. Bu nedenle yeraltı madenlerinin yoğun olduğu ülkelere yabancı sermaye akışı daha çok borçlandırma şeklinde olmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu’nda yabancıların mülk edinmesi ve maden işletmesi yasal olarak mümkün değildir. Osmanlı İmparatorluğu ile İngiltere arasında 1838 yılında imzalanan Serbest Ticaret Antlaşması sonrasında İngiliz şirketleri ülkede mülk edinme hakkını elde etmiştir.1 Madenlerin yabancı şirketler tarafından işletilmesi ile ilgili yasal düzenlemeler ise Tanzimat sonrasında yapılarak kömür madenlerinin yabancı firmalar tarafından işletilmesinin önü açılmıştır. Kömür ocakları yabancı şirketler tarafından işletilmeye başlamıştır. Ancak Osmanlı İmparatorluğu kömür ihtiyacını ithal ederek karşıladığından yabancı şirketler Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde bu pazarlarını kaybetmek istememişlerdir. Yabancı şirketler ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumdan faydalanmak isteyerek kömür madenlerinin işletme imtiyazını almak istemişlerdir. Bu süreçte Fransız ve İtalyanlar ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumdan faydalanarak bir fermanla kömür yataklarında küçük işletmeler kurmuşlardır.2
Bu makalede kömür ocaklarının Osmanlı İmparatorluğu’nda işletilme süreci, yasal düzenlemeler, Osmanlı İmparatorluğu ile yabancı şirketler arasında gerçekleşen mücadeleler, I. Dünya Savaşı’nda kömür madenlerinin stratejik önemi incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kömür, kömür ocağı, Osmanlı İmparatorluğu, şirket, işletme, imtiyaz.
Abstract
One of the most important energy source is coal mine in the world. While using the heating coal before then lighting is used to generate steam with the invention of the steam engine. Struggle to reach the coal mine has started among the European countries with industrialization. In the time that followed, the developed countries have invested in more underground mine in the underdeveloped and developing countries. Essentially wealth of the country is measured by the value of the underground mine. Therefore intensive flow of foreign capital to countries where underground mining has been mostly in the form of lending.
The acquisition of property by foreigners in the Ottoman Empire and mining is not legally possible. After the Ottoman Empire Free Trade Agreement signed between England and in 1838 obtained the right to acquire property in British companies of the country.3 The regulations related to the operation of mines by foreign companies run by foreign firms of the way to making coal mines were opened after the Reforms of Tanzimat. Coal mines began to be operated by foreign companies. However, it meets the need of importing coal from foreign companies Ottoman Tanzimat and Constitutional periods did not want to lose this market. Foreign companies to benefit from the economic situation in the country they wish to receive the franchise business of asking coal mines. In this process benefited from the economic situation in the country, the French and Italians have established small businesses in an edict coal.4
This article describes the process of operation of coal mines in the Ottoman Empire, legal regulations, the struggle taking place among foreign companies with Ottoman Empire in World War I. The strategic importance of coal mines were examined.
Keywords: Coal, coal mines, Ottoman Empire, companies, businesses, franchises.
MAKALENİN TAMAMINI BU LİNKTEN OKUYABİLİR VEYA BİLGİSAYARINIZA İNDİREBİLİRSİNİZ.
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/osmed/article/view/5000164490/5000155540
Yorumlar