Donald Quataert'e Veda
Donald Quataert'e veda
Yazar Mustafa Yüce
27 Haziran 2011
Donald Quataert, Zonguldak maden işçileri ile ilgili bilgi toplamak üzere 1997 yılının Temmuz ayında Prof.Dr. Vedat Didari’nin misafiri olarak Zonguldak’a geldi. Vedat Bey işçi hareketleri ile ilgili çalıştığımı bildiği için, kendisine yardımcı olmamı rica etti. Memnuniyetle kabul ettim. Biri Bursa İpek Böceği İşçiler ile ilgili olmak üzere, Osmanlı Dönemi’ne ait iki tane kitabının olduğunu öğrendim.
Zonguldak maden işçileri ile ilgili yayınları sıraladığımda, bahsettiğim yayınları hatırladı ve bunların Amerika’daki kütüphanelerde mevcut olduğunu söyledi. Ayrıca benim adını duymadığım, Havza ile ilgili birçok çalışmadan söz etti. Kendisi ve o sıralarda asistanlığını yapan Nadir Özbek çok iyi derecede Osmanlıca biliyorlardı. Zonguldak’a, Osmanlı dönemi ile ilgili, madencilere ve devlete ait el yazması defterlerin varlığından haberdar oldukları için gelmişlerdi.
Misafir olarak Yayla Konağı’nda ağırlanan Donald Quataert ve Nadir Özbek, yaklaşık bir ay bu defterleri incelediler. Çalışmasını 1923 yılı, yani Cumhuriyet’in ilanı ile sınırlayan Donald, bu tarihten sonraki dönemi başka kişilerin çalışabileceğini söylüyordu.
1998 yılında, bir kere daha bu amaçla Zonguldak’a gelen Donald, bu çalışmalarının sonunda “Miners and the State in the Otoman Empire. The Zonguldak Coalfield 1822-1920” adlı kitabı hazırladı. İngilizce olarak 2006 yılında basılan bu kitap, aynı yıl Boğaziçi Üniversitesi yayınlarından” Osmanlı İmparatorluğu’nda Madenciler ve Devlet, Zonguldak Kömür Havzası 1822-1920” adı ile çevirisi yapılarak yayınlandı(Çevirenler, Nilay Özok Gündoğan, Azat Zana Gündoğan)
Ülkemizde, arşivleme ve saklama kültürü olmadığını bilen Donald, bu defterlerle karşılaştığında çok şaşırmıştı. Bu durumdan etkilenen Donald, Toplumsal Tarih Dergisi’ndeki bir makalesinde, Türkiye’nin başka yerlerinde de, muhtemelen bu şekilde kayıt ve defterlerin bulunabileceğini ifade etti. Maalesef, Donald’ın bu düşüncesi, iyimser bir temenniden öteye gidemiyecektir. Çünkü, Ülkemizde bu tür arşiv belgeleri ancak tesadüfler sonucu günümüze kadar kalabilmektedir.
Donald ve asistanı Nadir Özbek’in Zonguldak’a ilk gelişlerinde, İncivez’de oturan emekli maden işçisi Osman Köroğlu’nu ziyarete gittik. O yıllarda 90 lı yaşlarını süren Osman Köroğlu’ndan çalıştığı dönemle ilgili ilginç bilgiler aldık. İkinci gelişinde, eski Üzülmez Müessese Müdürlüğü’nü ve Şehir Kütüphanesi’ni ziyaret ettik.
Yaklaşık bir ay önce, Erol Çatma Donald’ın öldüğünü söylediğinde, bir yakınımı kaybetmiş gibi üzüldüm. İnsanlara son derece saygılı, çalışkan ve mütevazı bir kişiliğe sahip Donald Quataert’in ölümü hakkında daha ayrıntılı bilgi alabilmek için internete baktığımda, 2009 yılında seçkin profesör ünvanı almış olduğunu da öğrenmiş oldum. Prostat kanseri ile mücadele ederken, 10.Şubat.2011 günü, akşam saat 6’da Binghamton’daki evinde hayata veda eden Donald 69 yaşında idi. Kendisini daima saygı ve hasretle anacağız. Toprağı bol olsun.
Yorumlar