CEHENNEMAĞZI MAĞARALARININ MİTOLOJİDEKİ YERİ

NOT:SAYIN RAİF TOKEL TARAFINDAN 1994 YILINDA HAZIRLANAN BU ÇALIŞMA SAYIN SADUN DURAN TARAFINDAN TEKRAR GÖZDEN GEÇİRİLEREK BANA ULAŞTIRILMIŞTIR.EMEĞİ GEÇENLERE TEŞEKKÜRÜ BİR BORÇ BİLİRİM.


CEHENNEMAĞZI MAĞARALARININ MİTOLOJİDEKİ YERİ

Geçmişte Karadeniz kıyısındaki ender doğal limanlardan biri olan Kdz. Ereğli, her döneme önemli bir yerleşim merkeziydi.
Kaynaklar Kdz. Ereğli'nin M.Ö. VI. yüzyılda bir Megara Kolonisi olarak kurulduğunu ve ilk adının da büyük olasılıkla Metropolis olduğunu belirtir.
''M. Ö. VI. yüzyılda Yunanistan'da Beotya'dan Tangar'dan ve Megaris'den göç eden kabileler, Bizans 'dan geçerek Karadeniz'e çıkarlar ve elverişli buldukları kıyılara yerleşirler. M.Ö. 560-600 yıllarında Kdz. Ereğli'ye yerleşen Megarlar burayı bir Yunan kolonisi haline getirirler." (Fotoğraflarla Anılardaki Ereğli-Kdz. Ereğli Tarih, Doğa ve Kültürünü Yaşatma Derneği Yayını, s.3)
''Eski Maryandin ülkesi olan bu sahil şehri, Bitinyalıların hakim olma istekleri yüzünden çeşitli savaşlara sahne olmuş ve M.Ö. VI. yüzyılda bir Yunan kolonisi haline gelmiştir." (Kdz. Ereğli Tarihi-Kdz. Ereğli Turizm Derneği Yayınları 1-Tahsin AYGÜN, s.9, Ankara-1960)
"(Ereğli) Gemicilerin Karadeniz'deki doğal sığınağı olduğundan, sonradan kente yarı tanrı Herakles'ten Herakleia Pontika adı verildi" (AnaBri¬tannica Cilt 8, s. 241)
Herakleia, eski Yunanlıların kurduğu birçok Antik çağ kentine verilen ortak bir addır. Bu adı taşıyan kimi kaynaklara göre yedi, kentten biri olan Kdz. Ereğli, Yunan Mitolojisinde geçen Argo Gemisini de konuk eder.
Yunan Mitolojisinde ''Altın Postu" aramak, ele geçirmek için Yunanistan'ın Galos Adasından Argo adlı gemiyle yola çıkan ve Karadeniz'e açılan elli kahramana Argonautlar (Argonotlar, Argo Gemicileri, Argo Seferi) denir.
İason1, Argos1, Tiphys1, Orpheus, İdmon, Amphiaraos, Mospos, Kalais, Zeles, Kastor, Polydeukes, Peleus, Telamon, Meleagros ve Herakles gibi döneminin atılgan, gözü pek yiğitlerini taşıyan Argo Gemisi Kdz. Ereğli'ye de uğrar. İşte bu olaydan sonra Kdz. Ereğli'nin adı, Herkül kenti anlamına gelen Herakleia Pontika (Karadeniz Herakleia'sı) olur,

Antik çağ (antikite) M.Ö. 6. yüzyıl, M.S. 3. yüzyıl arası; özellikle Yunan, Helenistik, Roma dönemlerini içeren süre.
Acheron (Akheron) Acılar Irmağı. Karanlık vadilerden geçip bazı noktalarda yeraltına inerek, Hades'e aktığına inanılan ırmak, tüm yeraltı dünyası anlamında da kullanılır. Cehennemağzı Mağaralarının bulunduğu vadi, antik çağa ait kaynaklarda Acheron Vadisi olarak geçmektedir.
Ayazma, Hıristiyanlarca kutsal olduğuna inanılan su. Hz. lsa 'nın vaftiz anısına adanan su.
Megara(Megaris) Yunanistan'ın Attiki ilinde Saranikos Körfezi kıyısındaki kent, antik yerleşim bölgesinin adı. Bu yörede oturanlara "Megarlar" denir. Megara'nın en önemli ticaret kolonileri Küçük Asya'nın kuzeybatı kıyısındaki Bitinya'da bulunan Astakos(İzmit) ve Herakleia Pontika'dır (Kdz. Ereğlisi)
Beotya(Boitoia)Eski Yunanistan'da kendine göre tarihsel, siyasal, sanatsal etkinliği olan bir bölge.
Tangar(Tanagra) Yukarı Yunanistan'da antik Boiotia bölgesinde bir kent.
Maryandin (Mariandyn) Antik çağda kuzeybatı Anadolu topraklarının genel adı.
Bitinya(Bithynia) Bugünkü Bolu, Bursa, Kastamonu, Zonguldak illerinin bulunduğu yöreyi içine alan antik bölge.
Herakles(Herkül) Adı "Heros" yani ''kahraman'' sözcüğünden gelmiştir. Kuvveti, yiğitliği ile ünlü bir yarı tanrıdır.
Herakleia Pontika (Karadeniz Herakleia'sı), Kdz. Ereğli'nin antik çağdaki adı.
Argo Gemisi(Argo Seferi, Argonotlar, Argonautlar) Yunan mitolojisinde "altın postu" aramak için Argo(hızlı) adlı bir gemiyle yola çıkarak Karadeniz'e açılan elli kahramana verilen ad. Gemi, Argo adlı bir usta tarafından yapılmış, ellibeş küreklidir.
Altın Post Boiotio Kralı Athamas'ın çocukları Phriklos'la Helle'yi sırtına alıp Yunanistan 'dan Karadeniz'deki Kolkhis (Argonotların varmak istedikleri efsanevi zenginlikler ve büyücülük ülkesinin adı. Karadeniz'in kuzeydoğu, bugünkü Gürcistan kıyıları) ülkesine kaçıran kanatlı koçun postekisi. Mitolojiye göre Helle Boğazları geçerken denize düşer, Phriklos, tek başına Kalkhis'e varır. Kendisini iyi karşılayan Kral Aietes'e, Zeus 'e kurban ettiği koçun altından postunu verir.

Galos Yunanistan'da bir ada.
İason Amcası Kral Pelias tarafından Kolkhis'deki altın postu alması buyurulan, ormanda yetişmiş yiğit bir kişi.
Argos Argonautların gemisini yapan ve ona adını veren usta .
Tiphys Argo gemisinin dümencisi.
Orpheus, Dillere destan olmuş ünlü bir ozan. Kişiliği üstüne anlatılan efsaneler her türden sanatçıyı etkilemiş, çalgısıyla vahşi hayvanları büyüleyen , ezgisiyle ölümü bile alt eden ünlü bir sanatçı.
İdmon Adı “gören” anlamına gelen İdmon, tanrı Apollon'un oğlu sayılır. Ünlü bir bilicidir.
Amphiaraos Geleceği bilen, akıllı, yiğit bir bilicidir.
Mospos Argo gemisinde yer alan bilicilerden biri.
Kalais, Zeles İki kardeş olup, rüzgar tanrısı Boreas’ın oğullarıdır. Mitolojide kanatlı birer cin olarak canlandırılırlar.
Kastor, Polydeukes (Dioskuroi, Dioskurlar, Zeus'un delikanlıları) Omuz omuza vererek yaptıkları kahramanlıklar kardeşliğin, dostluğun simgesi olmuştur. Efsaneye göre Zeus bu iki kardeşi birbirinden ayırmamak için ikisini de, göğe alıp, yıldızlar arasına yerleştirmiş ve böylece İkizler Burcu olmuştur.
Peleus Yaşamı olaylarla dolu ve başı beladan, dertten kurtulmayan ünlü bir savaşçı.
Telemon Peleus’un kardeşi, yiğit bir kişi.
Meleagros Mitolojide Kalydon avı adlı ünlü serüvenin kahramanı. Tanrıça Artemis tarafından Kolydon, bölgesine gönderilen ve ekinleri yok ederek kıtlık getiren korkunç yaban domuzunu öldüren kahraman.


''Bu yıllarda (M.Ö.560-600) Yunanistan'ın Galos Adasından yola çıkan ve Doğu Karadeniz'deki Altın Postu ele geçirmek ve bu arada Karadeniz kıyılarında egemenlik kurmak isteyen, kahraman Herakles'i de beraberinde getiren Argonot Gemisi Ereğli'ye de uğrar. Bu yıllarda dünyanın ilk ibadet yerlerinden olan Cehennemağzı (Kehanet) Mağaralarındaki Kerberos'u (üç başlı köpek) yakalayarak halkın sempatisini kazanır. Buna izafeten Ereğli Herkül şehri olur ve Herakleia Pontika adını alır." (Fotoğraflarla Anılardaki Ereğli-Kdz. Ereğli Tarih, Doğa ve Kültürünü Yaşatma Derneği Yayını, s. 2-3)
Ereğli adı Herakles'in adından gelir. Herakles'e izafe edilen 42 kent adı tespit edilmiştir. Bu şehirlerin altısı Anadolu'dadır. 'Herakles' adının çok defa 'Pont'la beraber kullanıldığı görülmektedir. 'Pont', Karadeniz'in klasik devre ait adıdır." (Karadeniz Ereğli Tarihi-Kdz. Ereğlisi Turizm Derneği Yayınları, sayı 1, Tahsin AYGÜN; Ankara-1960, s. 13)
Mitolojiye göre Herakles bir yarı tanrı olup, insanların karşı karşıya kaldığı her türlü tehlike ve kötülükleri yok ederek, insanlığa, topluma sonsuz yararı dokunan bir çeşit ulusal kahramandır. Ama yaşamı boyunca tanrıça Hera’nın kin ve öfkesi peşini bırakmaz; üstelik tanrı vergisi olan kuvvetinden Zevk duymaz ve kahramanlığıyla da övünmez, kibirlenmez.
Tanrıça Hera'nın başına sardığı bir delilik nöbeti sırasında karısını ve çocuklarını öldürür; bunun sonucunda da Kral Eurystheus'a oniki yıl süreyle hizmetle görevlendirilir.
Kral Eurystheus'un Herakles'e verdiği oniki önemli görevden en bilineni yeraltı dünyasının kapılarının bekçisi üç başlı köpek Cerberus'u (Kerberus) ölüler ülkesinden kaçırmaktır. Herakles' in onikinci işi sayılan bu eşsiz başarısı Kdz. Ereğli'deki Cehennemağzı Mağaralarında gerçekleşmiştir.
Herakles, bu seferlere(Argonaut Seferi) cihangirlik şöhretini arttırmak maksadıyla iştirak etmiş ve Cehennem Köpeği Zeberus'u yakalamak için Maryandin ülkesine uğramıştır."(Kdz. Ereğlisi Tarihi-Kdz. Ereğlisi Turizm Derneği Yayınları Sayı 1,Tahsin AYGÜN, Ankara-1960, s.13-14)
Kral Eurystheus'un Herakles'e verdiği ünlü işlerden biri de yeraltı dünyasının kapılarının bekçisi üç başlı köpek Kerberus'u ölüler ülkesinden kaçırmaktır." (AnaBritannica cilt 10, s. 512)
“Kerberos'un ölüler ülkesinden kaçırılması : Herakles’in başardığı en zor iş budur. Hermes ve Athena'nın yardımıyla, hiçbir ölümlünün geri gelmediği yeraltı ülkesine iner, orada bağlı bulunan Theseus'u kurtarır ve Kerberus köpeğini alıp yeryüzüne kaçırır. Eurystheus bu azmanı görünce ödü kopar, yiğit de köpeği Hades'e geri götürüp bırakır." (Mitoloji Sözlüğü-Azra ERHAT, Remzi Kitabevi, İstanbul-1989, s.150)
''Daha eski dönemlerde, dinsel amaçlı olarak kullanıldığı anlaşılan Cehennemağzı Mağaraları mitolojide de yeralmaktadır. Doğu Karadeniz'deki altın postu bulmak için Yunanistan'dan hareket eden Argonautlara katılan Herakles'in Kerberus'u (üç başlı köpek) Cehennemağzı Mağarasında yakalayarak öldürdüğü batılı kaynaklarda ifade edilmektedir." (Kdz. Ereğli Kültür ve Turizm Potansiyeli Geliştirme Raporu-Kdz. Ereğli Tarih, Doğa ve Kültürünü Yaşatma Derneği Yayını)
Tahsin Aygün, Karadeniz Ereğlisi Tarihi adlı yapıtında değişik kaynaklardan yaptığı alıntılarla Herakles'in bu serüvenini şöyle anlatıyor:
''Xenophon'un Anabasis’inde : Gemiler Acherusius Yarımadası önünde demirlendi. Heracles burada cehennem köpeği Zeberus'u yakalamaya inmiş, bunun delili olarak 2 stadiyondan fazla derinlikte bir mağara gösterirler, diyerek Herkül'ün Maryandinya ülkesine uğradığını ifade eder. Rodoslu Apollonyus da Argonot seferleri ile ilgili manzumesinde : Milattan 1200 sen'e evvel Ereğli'nin sakinleri(oturanları) olan Maryandinler, Bitinyalıların tazyikinden esatir kahramanı Heracles'in yardımı ile kurtulduklarından kasabaya nişane-i şükran olmak üzere Heracles'in adını vermişlerdir, demektedir.
Bu konu ile ilgili olarak Charles Texier'in Asie Mineure'ünde, bu civarda gösterilen mağara güya Herkül'ün Kerber ismindeki köpeği yakalamaya indiği yer imiş. Bur'a sekenesi (oturanları) şehirlerini bir emri mabutla tesis etmiş olabilirler. Ve bilhassa Herkül'ün bir eseri addederlerdi." (Kdz. Ereğlisi Tarihi-Tahsin AYGÜN, Kdz. Ereğlisi Turizm Derneği Yayınları, sayı 1, Ankara-1960 s. 13)

Cehennemağzı Mağaraları Mitolojide geçen Hades Ülkesine (Karanlıklar Ülkesi. Ölüler Ülkesi, Hades Evi) giden yollardan biridir .
Hades Yeraltındaki Ölüler Ülkesinin tanrısıdır. Karısı tanrıça Persephone41 ile birlikte cehennem güçlerini yöneten Hades, cehennem tanrısı olarak da bilinir.
Hades Katı ve acımasız, kendisine adanan dualar ya da kurbanlar karşısında ölüm kadar duyarsız bir tanrı olarak betimlenir." (AnaBritannica cilt 10, s. 25)
"Görünmez anlamına gelen Hades adı, hem tanrının kendisi, hem de egemen olduğu Ölüler Ülkesi için kullanılır." (Mitoloji Sözlüğü-Azra ERHAT, Remzi Kitap¬evi, İstanbul-1989, s. 129)
Cehennemağzı Mağaraları (Kehanet Mağaraları, İnönü Mağaraları) Hades ülkesi¬ne açılan ve Kdz . Ereğli’nin Ayazma (İnönü) semtinde (mitolojide Acheron Vadisi) bulunan mağaraların genel adı.
Kerberos, Cehennemin kapısını bekleyen Hades'in köpeği .
Hera Tanrılar tanrısı Zeus'un eşi olan tanrıça Hera, verimliliğin simgesidir, kıskanç ve hırçındır. Argo Seferi'nde Argo gemicilerine yardım ve rehberlik ederek, tehlikeli geçitlerden geçmelerini sağlamıştır.
Kral Eurystheus Argo Kralı. Herakles’e birçok güç işler yaptıran kötü kişi.
Hermes Yolculara yol gösteren, rehberlik eden tanrı. Yollara dikilen Hermes heykelleri, ilkçağın çok kutsal sayılan iz taşlarıdır. Phriklos'la Helle’yi Yunanistan’dan Anadolu’ya getirerek altın postlu koçu, Nephele’ye Hermes vermiştir.
Athena Zeus'un kızıdır. Çoğu kez iki adla anılır, Pallas Athena. Argonautları tutar ve Argo gemisinin yapılmasına yardım eder. El sanatlarını ve el işçiliğini koruyan bir tanrıça olarak bilinir.
Theseus Argonautlar Seferi'ni katılmış, Herakles gibi güçlü, yiğit bir kişidir. Arkadaşı Peirithoos’la birlikte Ölüler Ülkesine iner ve burada alıkonulurlar. Herakles her ikisini de kurtarır.
Xenophon(Ksenophon) , Anabasis (Onbinlerin Yürüyilşü) Yunan tarihçi Ksenophon’un ünlü düzyazı yapıtı. Kardeşini devirerek Pers tahtını ele geçirmeye çalışan Kyros(Kiros) için savaşan Yunanlı paralı askerlerin öyküsünün anlatıldığı bu yapıtta Babil kıyılarından Karadeniz'e kadar süren bu uzun yürüyüşe yazar Ksenophon da katılmıştır.
Esatir ilkçağ insanının tanrıların ve inançlarını içeren masal.
Nişane-i Şükran İyilik bilme belirtisi.
Texier, Charles F.M., XIX.yüzyılda yaşamış Fransız gezgin ve arkeolog. 1833 yılında Fransa hükümeti adına Anadolu ve İran'da kazılar yapmış, daha çok antik kent yerleşim birimleriyle ilgilenmiştir. Yapıtları: Description de l' Asie Mineure, Asie Mineure.
Persephone Yeraltı tanrısı Hades'in karısı, tanrıça.


Ünlü ozan Hesiodos Theogonia adlı destanında Hades Ülkesini şöyle anlatır:
Orada yükselir yankılı konağı
Güçlü Hades'le korkunç Persephone'nin
Azgın bir köpek bekler kapısını,
Amansız, sinsilikler ustası bir köpek,
Girenlere yaltaklanır kuyruğu kulaklarıyla
Ama gireni bir daha bırakmaz dışarı,
Pusuda bekleyip paramparça eder
Çıkmak için kapıya gelenleri

Hesiodos-Theogonia. 767 vd.
"Yunan mythosunda canlı oldukları halde Hades'e inip dönen kahramanlar şunlardır: Odysseus, Orpheus, Theseus ve Herakles'dir." (Mitoloji Sözlüğü-Azra ERHAT, Remzi Kitapevi, İstanbul-1989, s.129)

Hades Ülkesinin bekçisi Kerberos(Kerberus, Cerberus, Zerberus, Keber, Zeber) ölüler Ülkesinin sahibi Hades'in köpeğidir.
"Cehennemin kapısını bekleyen üç başlı -Hesiodos'a göre elli başlı- köpek.” (Oxford, cilt 1, s.271)
Orthos, Hydra, Khimaira gibi canavarlarla birlikte Typhon'la Ekhidna'dan doğmuştur. Ölüler Ülkesinin bekçisidir ve Cehennemağzı Mağaralarındadır.
'Kerberos Ölüler Ülkesinin bekçisidir, görevi dirilerin içeriye girmesini ve bir girenin bir daha dışarıya çıkmasını önlemektir. Kerberos çokluk üç başlı -kimi anlatımda elli, ya da yüz kafalı- bir köpek olarak gösterilir. Kuyruğu kocaman bir yılandır, sırtında kara yılanlar dikilir. Bu korkunç hali ve Hades'in giriş kapısında zincirle bağlı olduğu yerden havlamalarıyla ölü ruhları dehşete düşürür." (Mitoloji Sözlüğü-Azra ERHAT, Remzi Kitapevi, İstanbul-1989, s. 189)

Eski Yunan şiirinin ilk ustalarından Hesiodos Theogonia adlı yapıtında Kerberos'u şöyle betimler:
Ekhidna bir azgın canavar daha doğurmuş:
Adı dile alınmaz Kerberus'u.
Hades'in o tunç sesli, elli başlı,
O aman vermez, yırtıcı köpeğini.

Hesiodos - Theogonia 310 vd.

Hesiodos(Hesiod), M.Ö. VIII. yüzyılda yaşamış, eski Yunan şiirinin ilk usta¬larından olup, Yunan didaktik ve epik şiirinin babası sayılır. Yapıtlarında çağına ait, çağı ile ilgili bilgileri ve olayları dile getirmiştir. Theogonia adlı yapıtında dünyanın kuruluşunu ve tanrıların soyağacını anlatır.
Orthos Geryon'un köpeğidir. Goryoneus'un öküzlerini bekleyen bu köpeği de Herakles elleriyle öldürmüştür.
Hydra Sözcük anlamı ''yılan, ejder" olup, mitolojide bataklıklar canavarı olarak geçer.
Khimaira Ağzından ateş saçan canavar. Kardeşi Kerberus gibi üç başlıdır.
Typon ve Ekhidna Ejderler soyundan Ekhidna, yanardağ tanrısı Typhon'la birleşip çiftleştiği yeraltında ve yerüstünde korkunç canavarlar ve köpekler üretirler.

Homeros, Odyssea adlı destanının XI. bölümünde kahraman Odysseus'un Ölüler Ülkesine varışından söz eder.
“Odysseus Ölüler Ülkesine gittiğinde onunla doğrudan doğruya karşılaşmaz, ama Herakles'in ruhu ona şöyle anlatır:
Bir ara buraya göndermişti beni o (yani Eurystheus)
Kerberos köpeğini al getir, demişti
Aklınca bu onun bana yüklediği en güç işti,
Ama ben köpeği alıp çıkarı verdim Hades'den dışarı,
Hermeias'la gök gözlü Athena bana kılavuzluk etmişti.”
Homeros- Odysseia, XI. bölüm, 623 vd.

Cehennemağzı Mağaraları İle İlgili Söylenceler:
“Herkül'ün uğradığı ve Seyyah Boré tarafından bulunan Apollon'a ait meşhur kehanetgah vardır. Bu mağara(Cavern d'Acheruse)'nın genişliği 3-4 metre ve uzunluğu 27 metre olarak kabul edilir. Herakleia'lılara göre cehennemin kapısı burada idi. Geçmişte birçok kimseler buraya müracaatta bulunarak istikballeri hakkında bilgi edinmişlerdir.
Bunun için bu karanlık mağarada üç gün üç gece gök gürültüsünden korkmadan beklemek lazımdı. Üç gecelik bu hayata tahammül edildiği takdirde, üçüncü gece sabaha karşı haber verilirdi. Meşhur Pavsanyanus Bizans’da öldürdüğü bir kızdan dolayı bu mağarada kalmış ve Ereğli kahininin fikrini almıştır.” (Kdz . Ereğlisi Tarihi-Tahsin AYGÜN, Kdz. Ereğlisi Turizm Derneği Yayınları, sayı 1, Ankara-1960, s.22-23)
Bir başka söylenceye göre, şehrin tekfurunun kızı hizmetkarına aşık olur, evden kaçar ve Cehennemağzı Mağarasındaki kız-oğlan odasına saklanır. Cehennem zebanisi kendilerini korur. Mağaraya giremeyen tekfur “taş olun” der. Kız ve oğlan taş olur. Yörede, bu taş heykellerin sonradan Fransa'ya kaçırıldığı söylenmektedir.
Bir inanışa göre de, dileği olanlar bu mağaranın içindeki damla taşına para atıp, dilekte bulunurlarsa istekleri olurmuş.
SONUÇ:
Mitolojik öyküsü olan Cehennemağzı Mağaraları i çerisindeki mozaikler, sütunlar, sütun başlıkları, kandil yuvaları gibi kalıntılar, mağaranın Hıristiyanlığın yasak olduğu yıllarda ilk hıristiyanlarca gizli ibadet merkezi olarak kullanıldığını göstermektedir.

Odysseia Odysseus adlı kahramanın başından geçen olayları anlatan bir destandır.
Apollon Aydın, durgun, ölçülü gücü simgeleyen tanrının adıdır. Kaynaklar her ne kadar Yunan tanrısı olarak gösteriyorsa da, efsanesine ilişkin bilgiler onun Anadolulu olduğunu kanıtlar.
Cavern d'Acheruse, Akheron Vadisindeki Cehennemağzı Mağaralarının ortak adı.

BATILI KAYNAKLARDA CEHENNEMAĞZI MAĞARALARI

1939 (AnaBritannica'ya göre 1936-1937), 1948 yıllarında Bitinya bölgesinde araştırmalar yapan arkeolog Friedrich Karl Dörner, bu çalışmalarını 1952 yılında “Bitinya Yazıtları ve Eserleri” adı altında yayınlar. Son olarak araştırmacı W. Hoephner ile 1961-1962 yılında bölgeye tekrar gelen F. Karl Dörner Avusturya Bilimler Akademisi adına yaptığı çalışmaya (Herakleia Pontike-Ereğli Bir Yapı Tarihi İncelemesi) adlı yapıtına ek olarak “Küçük Asya Kuzey Kıyısında Araştırmalar, Küçük Asya Yazıtları Ek Cildi” adı altında 1966 yılında Viyana'da yayınlar.
Bu yapıtta Cehennemağzı Mağaralarının geçtiği bölümlerden yaptığımız alıntılar, tarih boyunca Cehennemağzı Mağaralarının araştırmacıların, arkeologların ilgisini çektiğini gösterir.
Yapıtın Adı : Küçük Asya Kuzey Kıyısında Araştırmalar-Küçük Asya Yazıtları Ek Cildi. F. K. Dörner-W. Hoephner,
Avusturya Bilimler Akademisi Komisyonu Yayınevi, Viyana-1966.
“Kentin(Ereğli) yakınında bulunan ve antik kaynaklara göre yeraltına açılan bir girişi olması gereken Akheron Vadisi özellikle ilginçtir. Yanında, antik dönemin çok az bilinen Delf hatifinin1 bulunduğu yeraltı mağarası bulunur. Bu mağaranın büyük olasılıkla vadideki mağaralardan biri olduğu saptanmıştır.” (Prof. Dr. Fritz SCHACHERMEYR-Küçük Asya Arkeolojik Araştırmalar Komisyonu Başkanı, Viyana-Ekim 1965, Adıgeçen Yayının Önsözü-s.10)
“Milet kolonileri Trabzon ve Sinop'la birlikte M.Ö. VII. yüzyılda Küçük Asya'nın Pontus kıyısının doğu bölümünde büyük ve hızlı gelişen kentler ortaya çıkmıştır(kurmuşlardır). Bu bölgenin batı kıyısında M.Ö. 560 yılında Megara ve Böotinia'lı kolonistler Herakleia(Ereğli) kentini kurdular. Jüstin'e2 göre kentin ku¬ruluşuna sebep Herakles adına bir kent kurulması Delf hatifinin bir emridir. Di¬ğer kaynaklar ise Kerberus'u burada da yeraltının derinliklerinden günışığına çı¬karan Herakles'in kendisini kentin kurucusu olarak nitelerler.” (s. 11)
Yarı tanrı Heracles'in sadece kentin adıyla değil, aynı zamanda orada bulunan Specus Acherusia (Akheron Vadisi) ile de ilişkisi olduğu için sikke ve madalyonlar üzerine bilhassa onun işlerini (Herakles'in on iki yılda gerçekleştirdiği on iki önemli iş) gösteren resimler basılmıştır. (s.20)
“Herakles mağaralarının ilk betimlemesini yayımlamak başarısı 1838'de üç gün Ereğli 'de kalan Eduard Bore'ye aittir.” (s. 25)
“Bore’dan bize kalan sadece mağaralar hakkındaki ilk yazılı raporlar değil, aynı zamanda üzerinde bir tapınağın bulunduğu yer sandığı, kentin güneyindeki şüpheli koni biçimindeki tepe hakkında yazdığı rapordur." (s. 26)
“1846 yılında Xavier Hommaire de HELL, Ereğli'ye geldi ve Akheron Vadisindeki mağaraları ziyaret etti. De Hell, Boré'nin daha önceden değindiği Herakles efsanesi ile ilişkisinin bilincinde olmaksızın ikinci mağaranın açık bir betimlemesini sunar.” (s. 28)
“Akheron Vadisindeki mağaralara ilişkin diğer gözlemleri, 1861 yılındaki gezileri sırasında Ereğli'de kalan Fransız arkeologlar Georges Perrot ve Edmond Guillaume yapmışlardır. Onların betimlemeleri özellikle birinci mağara ile ilgilidir.” (s. 28)
“Kente adının verilmesi için kentin kuzeyindeki vadinin güneydoğu kaya duvarında bulunan birçok mağara etkili olmuş olabilir. Kerberus efsanesinin burada lokalize edilmesi bazı kaynaklarda kentin kurucusu olarak da tanıtılan Herakles ile kentin bağdaştırılması olasılığını ortaya çıkarır. Böylece Pompeius Mela'nın mağaraların varlığı ile efsaneye gerçeklik içeriği kazandıracağı ifadesi ilginçtir. Specus Acherusia olarak (ki bununla Herakles'in Kerberus'u gün ışığına çı¬kardığı söylenir) açıklamakla çevrenin isimlendirilmesi de yapılmış oldu. Vadideki dere Soonoutes ve yarımadanın önündeki sıradağlar Acherusia sıradağları olarak adlandırıldı." (s. 35)
“Akheron Vadisindeki mağaralar, bizim saptamalarımıza göre sadece antik dönemli bir kilise olarak değil, aksine Bizans döneminde de kullanılmıştır. Büyük olasılıkla antik yapıdan doğrudan bir Hıristiyan kült yapısı ortaya çıkmıştır.” (s. 72)
“Helices’in şekli Aconitum (kaplanboğan) çiçeklerini hatırlatır. Bu bitki, Herakleia çevresinde ilkçağda da görülüyordu ve keskin zehirinin özel bir önemi vardı.” (s. 120)
Alıntılar yaptığımız yapıtın 120. sayfasındaki dipnot : “Plinius’a8 göre n.h. XXVII 4, Kerberos'un akbabası,* mağaralar vadisinde boğan otlarının yetişmesine neden olmuştu. Herakleia'nın çevresindeki diğer olağanüstü doğa olayları W. S. Hamilton tarafından Reisen in Kleinasien (1843) 367 f ve Appendix Note B'de yorumlanmıştır.”
Ayrıca antik çağda yaşamış Rodoslu ozan Apollonius Argonoutika (Argonautlar Destanı) adlı 4 ciltlik yapıtında Herakles 'in Cehennemağzı Mağaralarındaki serüveninden söz eder.
Guide Bleu'da ''Ereğli'de artık antik kentten hiçbir anıta rastlamak mümkün değildir" şeklinde bir ifade kullanılmasına karşın, Pauly-Wissova'nın Realencyklopadie'sinde “Ereğli 'de daha birçok harabenin bulunduğu” belirtilmektedir.

Deli hatifi Delf (Delphes, Delphoi sözcüklerinin kısaltılmışı) En önemli Eski Yunan tapınağının ve Apollon'un Kehanet Merkezinin bulunduğu yer. Eski Yunanlılarca dünyanın merkezi olarak düşünülürdü. Delphoi'nin tarihi M.Ö. VI. yüzyıla dayanır. Bu yıllarda özel konular, devlet yönetimi, kolonileşme gibi sorunlar kehanet merkezine danışılırdı. Delphoi kahinlerinin ünü Yunan sınırını aşmış, Anadolu’ya yayılmıştı.
Hatif, Arap folklorunda geceleri duyulan ve bazen peygamberlerle ilişkilendirilen esrarlı ses. Kitab-ı Mukaddes'in Hezekiel (21:2 ve 7) ve Amos (7:16) kitaplarında peygamberlerin duyduğu ses bir tür hatif sayılır. Buna göre Delf hatifi, mitolojide dünyanın merkezi sayılan Kehanet Merkezin¬deki bilicilerin kutsal buyruklarıdır.

2 Jüstin XVI 3f
E. BORE Correspodances et Memoires d'un Voyaguer en Orient (1840) I, 208 ff (1838 für drei Tage Ereğli)
X. Hommaire de Hell Voyauge en Turquie (1855) I , 2-235 ff (1846 für drei Tage in Ereğli)
G.Perrot-E.Guillaume Exploloration Archéologique de la Galatie et la Bithynie (1868) I 15 ff - G.Perrot, Souvenirs d'un Voyage en Asie Mineure (1864) 239 (1861 für drei Tage in Ereğli)
Pompeius Mela Pompeius Mela, ilkçağda yaşamış coğrafyacı, Dünyanın Konumu Üzerine adlı yapıtı ile bilinir."
Aconitum (Kurtboğan otu, kaplanboğan otu, boğan otu) düğün çiçeğigiller familyasından zehirli bir ot. Kuzey topraklarında nemli, gölgeli arazilerde yetişir.
Plinius “Genç” Roma imparatorluğunun toplumsal yapısını anlatan mektuplarıyla anılır. İmparatorluk tarafından Bitinya bölgesindeki yolsuzlukları incelemek üzere görevlendirilmiştir. Plinius, “yaşlı” ortaçağa değin bilimsel kitaplarda tek kaynak olarak belirtilen Doğa Tarihi adlı ansiklopedinin Romalı yazarı.
* Burada bir çeviri/yazım hatası var. “Kerberos’un akbabası” değil, “Kerberos’un salyası” olması gerek… (S.D.)
Sir William Hamilton XVIII. yüzyılda yaşamış İngiliz arkeolog ve diplomattır.
Guide Bleu (Mavi Rehber), Türkiye (Paris-1958) s.448
Realencyklopadie Pauly-Wissowa, RE VIII 1; s. 443 Heraklia (Ruge)

Yorumlar

Cehennemağzı Mağaraları, oldukça ilginç ve Ereğli'de gezilmesi gereken yerlerden biri. Özellikle Kilise Mağarası'nı çok beğendim. Yazınız için teşekkürler.

Bu blogdaki popüler yayınlar

KDZ.EREĞLİ İLE İLGİLİ KİŞİ, LAKAP,YER ADLARI VE DEYİMLER

ZONGULDAK DOĞUMLU TÜRK POPU’NUN İLK STARLARINDAN AY-FERİ

BİR İSYANIN ANATOMİSİ;DEVREKLİ SAHTE KADIN PEYGAMBER DUDU HATUN İSYANI İLE KIZLAR DERESİ EFSANESİNİN BAĞLANTISI